Làng Thượng Kiệm thuộc xã Thượng Kiệm, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình tiêu biểu cho một làng mới, lấn biển, được hình thành khoảng 200 năm ở vùng ĐBSH. Điểm đặc biệt là nó mang dấu ấn rõ nét của nhà doanh điền Nguyễn Công Trứ từ công tác lập quy hoạch đến tổ chức xây dựng làng. Xã Thượng Kiệm chỉ là một trong những xã được Nguyễn Công Trứ thiết lập thời bấy giờ.

Giá trị nổi bật của làng thể hiện trên các khía cạnh:

+ Thể hiện một quá trình lấn biển của người Việt, không gian sản xuất đi liền với mở rộng không gian cư trú.

+ Làng Thượng Kiệm là làng có quy hoạch. Việc quy hoạch đã được Nguyễn Công Trứ vạch từ cấp độ vùng huyện (khu vực các doanh điền) đến các thôn, làng, xã. Hiện chưa có nghiên cứu kỹ về giá trị văn hóa tổ chức không gian trên địa bàn vùng huyện Kim Sơn nhưng sơ bộ có thể thấy đây là cách tổ chức rất khoa học, mang tính hiện đại, giải quyết tốt các vấn đề tổng thể: ở, sản xuất phù hợp với điều kiện tự nhiên, quá trình thau chua rửa mặn đất để lấn biển, chuyển đổi sản xuất dần từ trồng cói thành trồng lúa, sáng tạo với cách tổ chức cộng đồng dân cư, khuyến nông…Sự thành công của mô hình này là rõ rệt, đến nay được người dân còn ca ngợi.

+ Các thức tổ chức không gian rất hợp lý, hệ thống đường dạng mạng, hướng ra phía biển, các tuyến đường nhánh chạy song song, theo hướng gió tốt, rất thuận tiện cho việc đi lại và sản xuất, bố trí các lô đất ở vuông vắn. Đường giao thông được gắn liền với các mương nước để có thể tham gia thau chua rửa mặn trên cánh đồng cói. Các hộ đều đào ao tôn nền nhà và tạo thêm các ao trữ nước mưa. Cấu trúc không gian này rất phù hợp với việc thau mặn, lấn biển. 

 

 

+ Làng Thượng Kiệm có đình mang dấu ấn của cộng đồng dân cư truyền thống, nhưng các công trình cộng khác như cổng làng, giếng, chùa, miếu, nhà thờ họ có ít. Làng không có lũy tre bao bọc. Mang đặc tính của một làng mới.

+ Qúa trình phát triển của các làng như Thượng Kiệm ở huyện Kim Sơn tạo nên một cộng đồng cư trú có đặc điểm xã hội khác biệt nhất định so với các làng ở phía sâu trong đất liền. Những cư dân đến Thượng Kiệm là người cùng quê nhưng đây cũng là vùng đất khuyến khích dung nạp tập hợp dân cư từ nhiều nơi, nhiều hoàn cảnh khó khăn nên không có nhiều dòng họ lâu đời. Mối quan hệ cộng đồng mang tính mở tới cụm xã, huyện chứ không chỉ gọn trong phạm vi làng. Dấu ấn đạo Thiên Chúa với nhiều nhà thờ đạo, ít chùa cũng là một đặc điểm riêng. Rất cần có những nghiên cứu thêm về đặc tính xã hội của khu vực huyện Kim Sơn này.